Giweze emyaka 57 bukyanga magye ga Milton Obote gaalumba Olubiri lwa Kabaka Sir Edward Muteesa II e Mengo negalwezza.
Mu bulumbaganyi buno Kabaka Sir Edward Muteesa II era eyali president w’eggwanga yasobola okusimattuka abalumbaganyi, naawanganguka okutuuka e Bungereza, ekyaleka emitima gyábaganda mu nnyiike.
Obulumbaganyi buno bwaliwo nga May,1966.
Mu kujjukira olunaku luno, wategekeddwawo okusaba, mu Eklesia ya Orthodox e Namungoona,okukulembeddwamu Metropolitan Yinenimus Muzeeyi.
Avumiridde abakuuma ddembe abakwata emmundu ezigulwa ssente y’omuwi w’omusolo nebazitunuza mu bannansi.
Agambye nti kyennyamiza okulaba ng’emmundu ezigulwa abawi b’omusolo n’ekigendererwa eky’okubakuuma ate zibaddako nezibatemula, kwekusaba abakwatibwako okufuba okumalawo ebikolwa bino.
Bwanamukulu w’ekifo ky’Omutukuvu Nicolas Father Nicolas Bayego, asabye abakulembeze okwetoloola eggwanga lino bayigire ku bikolobero ebyaakolebwa ku Buganda nga 24.5.1966, balekeraawo okwefaako bokka.
Omukubiriza w’Olukiiko lwa Buganda Owek Patrick Mugumbule nga yakiikiridde Kamalabyonna wa Buganda Charles Peter Mayiga, agambye nti yadde nga ebikolobero ebyakolebwa Obote ku Bwakabaka byaggwa, tebiyinza kuva ku mitima gy’Abantu kuba byalekako enkovu.
Owek Mugumbule mungeri yeemu asabye abakuuma ddembe okwefumiitirizanga ennyo ku biragiro ebibaweebwa, kubanga bingi biba bikolebwa bannakigwanyizi abenoonyeza ebyabwe n’okwekkusa bokka, so nga bibeera bikosa abalala abatalina musango.
Annyonyodde nti ekikolwa kya Obote okulumba olubiri mu 1966 tekyakoma kukosa Buganda yokka, nti wabula kikosezza ne Uganda yonna kati emyaka 57 miraambirira.
Okusaba kuno kwetabiddwako Katikkiro eyawummula Owek. Joseph Mulwanyammuli Ssemwogerere.
Mu ngeri yeemu Ssabawolereza wÓbwakabaka era nga ye minister wa government ez’ebituntu Owek Christopher Bwanika, alabudde abalowooza nti Obwakabaka kintu kyakuzannyirako befumiitirize era bekomeko, kyokka nategeeza nti Buganda bwetebeera ntebenkevu ne Uganda yonna tesobola kutebenkera.
Obulumbaganyi buno yeyali kanaaluzaala eyavaako okuwerebwa kw’obukulembeze obw’ennono mu Uganda yonna okutuuka mu 1993 webwazzibwawo ng’ebintu bingi bidobonkanye mu ggwanga.
Sir Edward Muteesa II n’afiira mu buwanganguse mu 1969.
Nookutuuka kakaano obukulembeze bw’ennono obumu tebuddangamu kutojjera, so nga n’ebyobufuzi nabyo byeyongera oluvannyuma lwa Obote okulagira amagye okulumba olubiri lwa Kabaka e Mengo nga 24 May, 1966.
Bisakiddwa: Kato Denis
Ebifaananyi: Naluyange Kellen