Ssemateeka w’eggwanga Uganda owa 1995 eyalongoosebwamu mu kawaayiro 121 (1) awa omukulembeze w’eggwanga ebbeetu okusonyiwa n’okuddiramu abasibe nebayimbulwa.
Mu kawaayiro kano omukulu alina ebbeetu okusonyira ddala omusibe oba okumuwaamu akaseera akagere n’abeerako ebweru oluvannyuma n’azzibwa mu kkomera olw’embeera ebeera eriwo.
Bano abawa ekisonyiwo ng’asinziira ku kuwabulwa kw’akakiiko akamanyiddwa nga ‘prerogative of mercy committee’ akakulirwa ssaabawolereza wa government.
Akakiiko kano kabaako n’abantu abalala 6 president yennyini baalonda.
Abaweebwa ekisonyiwo be basibe bonna abali ku misango gya nnaggomola n’emisaamusaamu newankubadde abali ku misango emisaamusaamu balina enkizo.
Ettuluba eddala ery’abaweebwa ekisonyiwo, beebo abalina endwadde enkambwe ng’embeera y’obulamu bwabwe eteeka obulamu bw’abasibe abalala mu katyabaga k’okukwatibwa ekimbe sinakindi n’okufa.
Bannamukadde abasajja n’abakazi nabo mu mbeera eno balina enkizo y’okusonyiyibwa.
President era asobola okusonyiwa omusibe olw’enneeyisa ye, naddala singa kitegeerekeka nti mu bbanga lyasibiddwa mu kkomera, yeemenye mu mutima n’akyusa mu nneeyisa ye n’awa n’obweyamu nti ebyamusibya takyabiddira.
Abakulu abaddukanya amakomera bawaayo alipoota ku nneeyisa ya buli musibe, n’embeera endala olwo akakiiko nekasalawo okuweereza omukulembeze w’eggwanga amannya olwo n’alondobamu basonyiwa.
Waliwo n’abasibe abayimbulwa mu mbeera nti baba bakoze obusibe ebitundu bisatu bya kuna ku kibonerezo kyabwe naddala ababeera ku misango gya nnaggomola, ate ab’emisaamusaamu abakozeeko ebitundu 50 ku 100 ku busibe bwabwe, nabo balina omukisa okuyimbulwa.
Nga 28 August, 2023 president Museven aliko abasibe 200 beyawa ekisonyiwo okuva mu makomera 28 okwetoloola eggwanga, era bano baatandise okuyimbulwa okudda okwaboobwe.
Nga 22 April, 2020, president era aliko abasibe 833 beyasonyiwa nebayimbulwa mu kaweefube eyali ow’okutoowoloza ku makomera n’okutangira okusaasaanya ekirwadde kya COVID-19 eyali atigomya eggwanga ebiseera ebyo.
Mu baayimbuddwa ku mulundi guno, kuliko neyali omuteesiteesi omukulu mu ministry y’abakozi Jimmy Lwamafa ayaggalirwa oluvannyuma lw’okusingisibwa emisango gy’obukumpanya n’okubulankanya ensimbi z’akasiimo k’abaaliko abakozi ba government.
Lwamafa yali yasalirwa ebibonerezo byakusibwa emyaka 7 ne 9, wabula nga gibalirwa wamu, ng’aliko n’abalala basatu abaasaalirwa mu ttuluba lye lye limu naye bbo, omukulu teyabasonyiye.
Mu balala, ye Joseph Magombe eyali omukozi mu kkampuni y’ebyempuliziganya eya MTN eyakyangakyanga ebyuma bya mobile money, olwo n’afiiriza kkampuni ensimbi obuwumbi busatu mu 2015.
Magombe omulamuzi yali yamukaliga emyaka 10, abadde abuzaayo ebiri.
Abasibe abaatereddwa baavudde mu makomera;
1. Luzira
2. Arua
3. Kyenjojo
4. Hoima
5. Kiburara
6. Kiruhura
7. Soroti
8. Bulaula
9. Ntwetwe
10. Kitalya
11. Masindi
12. Olia
13. Wakyato
14. Kicheche
15. Kakumiro
16. Kangulumira
17. Adjumani
18. Nakasongola
19. Ibuga
20. Muinaina
21. Kihihi
22. Fort Portal
23. Mbarara
24. Bubulo
25. Lotuturo
26. Bugungu
27. Oyam
28. Kyakasengura
Bikunganyiziddwa: Kamulegeya Achilleo K