Abakulira obutonde bwensi mu district ye Wakiso baagala abakulembeze b’ebitundu bakulemberemu kaweefube w’okutaasa obutonde bw’ensi, naddala ba ssentebe b’ebyalo nga bagaana okussa emikono ku ndagaano z’okugula n’okutunda ettaka eriri mu ntobazi n’ebibira.
Bino bituukiddwa ku mikolo gy’okukuza olunaku lw’obutonde bw’ensi mu Wakiso, ku kyalo Mikka mu muluka gwe Kyanuuna mu Namayumba town council mu district ye Wakiso.
Rebbecca Bukenya Ssabaganzi akuliria ekitongole ky’obutonde bwensi n’ebyobugagga eby’ensibo agamba nti abakulembeze ku buli mutendera balina okussaawo enkola ezirabwako era ezisobola okussibwa mu nkola okutaasa obutonde, omuli ne ba ssentebe b’ebyalo okugaana abasenga mu ntobazi eziri mu bitundu byebakulembera.
Asabye buli muntu okutunuulira entobazi n’ebibira nti bulamu bwaffe, nga n’olwekyo buli muntu alina okubaako kyakola mu lutalo lw’okutaasa obutonde omuli n’okuzira okukozesa obuveera obutakkirizibwa mu mateeka.
Abatuuze nga bakulembeddwamu Maj Gen Sam Kiwanuka bagamba nti bali mukusoberwa olw’okuba nti kyalo kyonna ekya Mikka kiri mu lutobazi, era nga tebamanyi kigenda kuddirira.
Mu nteekateeka y’okutaasa obutonde bw’ensi government egamba nti yetaaga ensimbi eziri mu buwumbi bwa dollar ya 28, ng’omwaka 2030 tegunayita, nga zino mu za Uganda ze trillion nga 103 n’obuwumbi 600.
Uganda eyongedde okukosebwa olw’okutaagulwa kw’obutonde bw’ensi naddala entobazi, eky’ongedde amataba naddala mu kibuga ky’eggwanga ekikulu Kampala, amazzi g’ennyanja Nalubaale gatandiae okukyusa langi negafuuka kiragala, ekyolekedde abantu okukwatibwa endwadde eziva ku mbeera eno.
Minister w’ebyensimbi, Matia Kasaija, mu bubaka bwatisse ssentebe w’akakiiko ka parliament akavunanyizibwa ku kutaasa obutonde, Lawrence Biyika, mu kuggulawo olukungaana lw’okutakabanira obuvujjirizi bw’obutonde olw’okubiri, agambye nti kyekiseera abakwatibwako ensonga okwongera ensimbi mu by’obutonde awatali kwesongamu lunywe.
Dr. Maria Nantongo, omukugu okuva mu ssetendekero wa Makerere University Business School, (MUBS), e Nakawa, agambye nti wakyaliwo obwetaavu mu kunoonyereza n’okukungaanya ebikwata ku biviirako okutyoboola kw’obutonde, nokwongera okumanyisa abantu eky’okukola okwewala okubutyobola.
Mary Gorretti Masadde, ssenkulu wa Uganda Institute of Banking and Financial Services, (UIBFS), asinzidde mu lukungaana luno naagamba nti baliko enteekateeka zebaatandisewo nga bank z’ebyobusuubuzi, ssizaakuddamu kuwola basiga nsimbi mu bintu ebityoboola obutonde.
Bisakidswa: Tonny Ngabo ne Ddungu Davis